ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ

Η πυρκαγιά της 25^ης και 26^ης Δεκεμβρίου 2020 στη λίμνη Στυμφαλία εκδηλώθηκε ανήμερα των Χριστουγέννων (25/12/2020), και ενώ τέθηκε υπό έλεγχο από την Πυροσβεστική Υπηρεσία, επαναλήφθηκε την επομένη (26/12/2020). Στην κατάσβεσή της συμμετείχαν 2 οχήματα και 4 πυροσβέστες. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Κιάτου εκτιμάται ότι η έκταση της πυρκαγιάς ανέρχεται περίπου στα 500-600 στρέμματα και η αιτία εκδήλωσής της είναι άγνωστη.

Από τα χαρτογραφικά δεδομένα χωρικής αποτύπωσης χερσαίων τύπων οικοτόπων, του έργου «Ανάπτυξη υποδομής χωρικών δεδομένων μεγάλης κλίμακας (1:5.000) για τις χερσαίες προστατευμένες περιοχές του δικτύου “NATURA 2000”», που υλοποίησε η Εθνικό Κτηματολόγιο & Χαρτογράφηση Α.Ε., η έκταση που κάηκε χαρακτηρίζεται από τον Τύπο Οικοτόπου (Τ.Ο.) 72Α0 – Καλαμιώνες.

Η λίμνη της Στυμφαλίας συμπεριλαμβάνεται στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Natura 2000 ως Ειδική Ζώνη Διατήρησης (ΕΖΔ)- Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) – Λίμνη Στυμφαλία με κωδικό: GR 2530002 και σύμφωνα με το Ν. 4519/2018 «Φορείς Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 25/Α/20-02-2018), ανήκει στη χωρική αρμοδιότητα του Φορέα Διαχείρισης Πάρνωνα, Μουστού, Μαινάλου & Μονεμβασίας (ΦΔ ΠΜΜΜ).

Στο πλαίσιο αρμοδιοτήτων του ΦΔ ΠΜΜΜ, προσωπικό του μετέβηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2020 στην περιοχή για διενέργεια επιτόπιου ελέγχου, σύμφωνα με τον οποίο διαπιστώθηκαν τα εξής:

• Είναι δύσκολη η εκτίμηση της ακριβούς καμένης έκτασης με τη χρήση συστήματος εντοπισμού θέσης (GPS) χειρός, καθώς, η πρόσβαση εντός του καλαμιώνα δεν είναι δυνατή, ώστε να παρθούν σημεία περιμετρικά της καμένης έκτασης.
• Η πυρκαγιά επηρέασε αποκλειστικά και μόνο τον Τ.Ο. 72A0 (καλαμώνας).
• Εντός της καμένης έκτασης παρατηρήθηκαν νησίδες καλαμιών που έμειναν άκαυτες.
• Στο υδάτινο τμήμα της περιοχής υπήρχε κινητικότητα από πουλιά στον υγρότοπο (καλοβατικά, παρυδάτια και υδρόβια πουλιά) τα οποία ζουν συνεχώς κοντά στο νερό και ως εκ τούτου εξαρτώνται άμεσα από αυτόν.
• Δεν μπορεί να εκτιμηθεί επακριβώς η επίδραση της πυρκαγιάς στην ορνιθοπανίδα της περιοχής τη δεδομένη χρονική στιγμή.

Την ίδια ημέρα (30/12/2020), στη λίμνη Στυμφαλίας μετέβη ο Υφυπουργός Περιβάλλοντος κ. Νίκος Ταγαράς ώστε να εκτιμήσει από κοντά το μέγεθος της καταστροφής που προκλήθηκε από την πυρκαγιά. Στην περιοχή παραβρέθηκαν μεταξύ άλλων ο αντιπεριφερειάρχης Κορινθίας κ. Αναστάσιος Γκιολής, ο Δήμαρχος Σικυωνίων κ. Σπύρος Σταματόπουλος, ο Πρόεδρος του ΔΣ του ΦΔ ΠΜΜΜ κ. Δημήτριος Μήλιος, οι αντιδήμαρχοι Σικυωνίων κ.κ. Γιώργος Τσολάκος και Γιώργος Θελερίτης, οι πρόεδροι των Κοινοτήτων Καστανιάς και Στυμφαλίας, καθώς και υπηρεσιακοί παράγοντες της Περιφέρειας Πελοποννήσου, του Δήμου Σικυωνίων, του ΦΔ ΠΜΜΜ, του Δασαρχείου και της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Κιάτου. 

Ο κ. Νίκος Ταγαράς χαρακτήρισε αυτές τις ενέργειες απαράδεκτες και ανακοίνωσε ότι τον επόμενο μήνα θα γίνει μια συνάντηση στην περιοχή παρουσία όλων των φορέων ούτως ώστε να ανατεθούν οι ρόλοι για την προστασία της περιοχής, ενώ αναφέρθηκε και στις υπό εκπόνηση Εδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες, Σχέδια Διαχείρισης και Προεδρικά Διατάγματα για τις περιοχές του Δικτύου Natura 2000, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγεται και η ΕΖΔ-ΖΕΠ Λίμνη Στυμφαλία.

Ιστορικά, έχουν καταγραφεί παρόμοιες πυρκαγιές στην περιοχή, συγκεκριμένα τον Ιανουάριο του 2015 από άγνωστη αιτία, εκδηλώθηκε πυρκαγιά στις όχθες της λίμνης που κατέκαψε το 54% της έκτασης του καλαμιώνα (72Α0), ενώ για τον Τ.Ο. 6420 (λειμώνες) η απώλεια ήταν της τάξης 1,3 % (του συνόλου της έκτασης του οικοτόπου στην ΕΖΔ). Ανάλογη φωτιά είχε ξεσπάσει και το 2012, καίγοντας συνολικά 40 στρέμματα καλαμιώνα[1].

Σχετικά με την επίδραση μιας πυρκαγιάς σε καλαμιώνα, αυτή μπορεί να επιφέρει διάφορα αποτελέσματα. Σύμφωνα με τη βιβλιογραφία, έχει παρατηρηθεί ότι οι πυρκαγιές δεν έχουν καμιά ουσιαστική επίδραση στη δομή του καλαμιώνα. Θεωρείται ότι έχει παρόμοιο αποτέλεσμα με εκείνο της βόσκησης ή της κοπής. Μόνο και εφόσον συνοδευτεί και από άλλα μέτρα, όπως μεταβολή του υδρολογικού καθεστώτος, κοπή ή εκρίζωση μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της έκτασης και της πυκνότητας του καλαμώνα. Κατά τη χειμερινή περίοδο η πυρκαγιά όχι μόνο δεν αποτελεί σημαντικό παράγοντα πίεσης ή απειλής, αλλά αντιθέτως μπορεί να συντελέσει στην αύξηση της πυκνότητας των καλαμιώνων, εκτός και αν επιδράσει αρνητικά πιθανός όψιμος παγετός, αφού η πυρκαγιά μπορεί να διακόψει το λήθαργο των οφθαλμών των καλαμιών. Βιβλιογραφικές πηγές αναφέρουν ότι μετά από πυρκαγιά, αναμένεται η παραγωγή πυκνότερων, πιο κοντών και λεπτότερων βλαστών καλαμιών κατά την επόμενη περίοδο ανάπτυξης. Για την περίπτωση της πυρκαγιάς του 2015 ο καλαμιώνας της λίμνης Στυμφαλίας αποκαταστάθηκε από τα μέσα Μαΐου του ίδιου χρόνου, καθώς το ριζικό σύστημα των καλαμιών δεν επηρεάστηκε από τη φωτιά. Σχετικά με την ορνιθοπανίδα, και σύμφωνα με τους ορνιθολόγους, για την ίδια περίπτωση πυρκαγιάς, το 2015 αποδείχτηκε μια ευνοϊκή χρονιά σε σχέση με την προηγούμενη, καθώς αλλαγές στην υδρολογία, αλλά και στην αναλογία κάλυψης καλαμιού προς ελεύθερες επιφάνειες νερού και υγρά λιβάδια, σε συνδυασμό με τη μη άμεση θανάτωση πτηνών ή καταστροφής φωλιών, παρατηρήθηκε αύξηση του αριθμού αναπαραγόμενων ζευγαριών. ^[2]

Απαιτείται περαιτέρω έρευνα από εξειδικευμένο προσωπικό (ορνιθολόγους) και συνεχής παρακολούθηση για την εξακρίβωση της επίδρασης της πυρκαγιάς της 25^ης και 26^ης Δεκεμβρίου 2020 στις φωλιές και τα πτηνά της περιοχής.

Σημαντικές πληροφορίες για την εν λόγω προστατευόμενη περιοχή

Η λίμνη της Στυμφαλίας, φιλοξενεί σημαντικό αριθμό φτερωτών επισκεπτών, είτε για αναπαραγωγή και διαχείμαση, είτε για ξεκούραση και ανεφοδιασμό κατά τη διάρκεια του μεταναστευτικού ταξιδιού. Συνολικά έχουν καταγραφεί 153 είδη πτηνών, με σποραδική ή πολύ σποραδική παρουσία στη λίμνη, με τα 34 είδη να περιλαμβάνονται και στο Παράρτημα Ι της Οδηγίας 2009/147/ΕΚ, ενώ 20 είδη περιλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο (σε καθεστώς απειλής ή σχεδόν απειλούμενα). Ο χαρακτηρισμός ΖΕΠ της λίμνης οφείλεται στα είδη Βαλτόπαπια (Aythya nyroca) και Μικροτσικνιάς (Ixobrychus minutus). Επιπλέον, βάσει της υπ’ αριθ. 1610 ΦΕΚ170/Β/18-02-2003 απόφασης του Γενικού Γραμματέα Περιφέρειας Πελοποννήσου έχει χαρακτηριστεί ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής με κωδικό Κ807 και ονομασία «Λίμνη Στυμφαλία – Απέλευρο όρος (Δήμου Στυμφαλίας Κορινθίας και Κοινότητας Αλέας Αργολίδας)».

Από άποψη πανίδας, έχουν καταγραφεί πέντε (5) είδη αμφιβίων, εικοσιτέσσερα (24) είδη ερπετών, έντεκα (11) είδη χειροπτέρων και τέσσερα (4) είδη ιχθυοπανίδας με πιο σημαντικό το ενδημικό Pelasgus stymphalicus (ντάσκα).

Στη λίμνη Στυμφαλία ωστόσο έχουν καταγραφεί και τέσσερις (4) Τ.Ο. του Παραρτήματος Ι της Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ, με αποτέλεσμα να χαρακτηριστεί ως ΕΖΔ, αλλά και τρεις (3) Ελληνικοί Τ.Ο. Πιο συγκεκριμένα:

Τέλος, είναι σημαντικό να γίνει αναφορά σε είδη χλωρίδας που απαντώνται στη λίμνη Στυμφαλίας, όπως το σπάνιο στην Ελλάδα Potamogeton pusillus, καθώς η παρουσία του αναφέρεται μόνο στην Πελοπόννησο (π. Ευρώτας, λ. Στυμφαλία), Potamogeton trichoides (μοναδική εμφάνιση στην Πελοπόννησο η λ. Στυμφαλία), Potamogeton gramineus (σπάνιο στην Ελλάδα, με τη λ. Στυμφαλία να είναι μία από της περιοχές εξάπλωσης του) και Ranunculus peltatus spp. baudotii (σπάνιο στην Ελλάδα, με μοναδική θέση εντοπισμού στην ηπειρωτική Ελλάδα τη λ. Στυμφαλία). Τα ανωτέρω είδη αποτελούν υδρόβια φυτά.^[3]

Πρόγραμμα LIFE–Stymfalia

Τη χρονική περίοδο 2013-2018 υλοποιήθηκε το χρηματοδοτούμενο κατά το ήμισυ από το χρηματοδοτικό μέσο LIFE+ της Ευρωπαϊκής Ένωσης έργο με τίτλο «Αειφόρος διαχείριση και χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας των υγροτόπων: η περίπτωση της λίμνης Στυμφαλίας», με κωδικό LIFE12 NAT/GR/000275. Σκοπός του προγράμματος LIFE-Stymfalia ήταν η αποκατάσταση της λίμνης Στυμφαλίας και η μακροχρόνια προστασία και διαχείρισή της, μέσω της αξιοποίησης της βιομάζας των καλαμιών και των αγροτικών υπολειμμάτων της περιοχής. Επιδιωκόμενοι στόχοι:

• Διατήρηση και βελτίωση της κατάστασης των ειδών ενδιαφέροντος για το πρόγραμμα, καθώς και των βιοτόπων τους.
• Εκπόνηση διαχειριστικού σχεδίου και ειδικών σχεδίων δράσης, ώστε να διασφαλιστεί η θεσμική προστασία της περιοχής Natura 2000.
• Ευαισθητοποίηση και ενημέρωση των κατοίκων  της περιοχής, και ειδικότερα των αγροτών, για το πρόγραμμα και τα αναμενόμενα οφέλη.
• Σχεδιασμός δράσεων από το Πολιτιστικό Ίδρυμα Ομίλου Πειραιώς στο Μουσείο Περιβάλλοντος Στυμφαλίας, με σκοπό την ανάδειξη της περιβαλλοντικής αξίας και του πολιτιστικού τοπίου της λίμνης.
• Ενεργός συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας στην αειφόρο διαχείριση της λίμνης.
• Δημιουργία θέσεων εργασίας, που θα προκύπτουν από τις καινοτόμες δράσεις του προγράμματος.
• Πρόταση για σύστημα αειφόρου διαχείρισης της περιοχής Natura 2000, το οποίο θα εξασφαλίζει τόσο την προστασία της λίμνης, όσο και τη βιωσιμότητα της διαχείρισής της.

Στο πλαίσιο του προγράμματος πραγματοποιήθηκε ένα επιχειρησιακό σχέδιο σε τρεις (3) διακριτές φάσεις, που περιλάμβανε: (1) την πιλοτική ερευνητική φάση με κοπή 12 στρ. καλαμιώνα, (2) την ενδιάμεση φάση (2016-2017) με ένα μεγαλύτερο ερευνητικό πρόγραμμα του τρόπου διαχείρισης με κοπή και (3) τελική φάση (2018), την εφαρμογή της διαχείρισης λαμβάνοντας υπόψη τα αποτελέσματα της ενδιάμεσης ερευνητικής διαχειριστικής φάσης για τα έτη 2016-2017, αλλά και του προγράμματος παρακολούθησης.

Σημειώνεται ότι, με την ψήφιση του Ν. 4685/2020 (ΦΕΚ Α 92/07-05-2020), νέες αλλαγές στο σύστημα διαχείρισης των προστατευόμενων περιοχών έρχονται να αλλάξουν πλήρως την υφιστάμενη κατάσταση. Συγκεκριμένα, την διαχείριση αναλαμβάνει ο Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) με την δημιουργία, υπό τον ΟΦΥΠΕΚΑ, 24 Μονάδων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (ΜΔΠΠ), ως καθολικοί διάδοχοι των Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (ΦΔΠΠ). Οι ΜΔΠΠ, βάσει του ανωτέρω Νόμου, θα λειτουργούν σε επίπεδο Τμήματος, και εντάσσονται στην ιεραρχική δομή του ΟΦΥΠΕΚΑ. Προς το παρόν δεν έχει εφαρμοστεί η διάταξη μετεξέλιξης των ΦΔΠΠ σε ΜΔΠΠ, η οποία αναμένεται να υλοποιηθεί εντός του 2021.

Αναφορικά στην περίπτωση του ΦΔ ΠΜΜΜ, αυτός μετεξελίσσεται σε Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Νότιας Πελοποννήσου, με αρκετές αλλαγές στις περιοχές χωρικής αρμοδιότητας οι οποίες ανέρχονται σε είκοσι (20) περιοχές του δικτύου NATURA 2000. Εντός των περιοχών αυτών δεν περιλαμβάνεται η ΕΖΔ-ΖΕΠ Λίμνη Στυμφαλία με κωδικό: GR 2530002, η οποία περιέρχεται στην Μονάδα Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών Βόρειας Πελοποννήσου (μετεξέλιξη του Φορέα Διαχείρισης Χελμού – Βουραϊκού).

[1] Δεδομένα από το πρόγραμμα LIFE Stymfalia με τίτλο «Αειφόρος διαχείριση και χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας των υγροτόπων: η περίπτωση της λίμνης Στυμφαλίας» με κωδικό LIFE12 NAT/GR/000275

[2] Δεδομένα από: Παππάς Ε., Κατσιμάνης, Ν., Συνοδινού, Κ., Καρδακάρη, Ν., Ζήφου Μ., 2016. Σχέδιο Διαχείρισης για την προστατευόμενη περιοχή «Λίμνη Στυμφαλία» (ΕΖΔ/ ΖΕΠ GR2530002). Πρόγραμμα LIFE 12 NAT/GR/000275 – LIFE Stymfalia. ΟΙΚΟΜ ΕΠΕ.

[3] Δεδομένα από το πρόγραμμα LIFE Stymfalia με τίτλο «Αειφόρος διαχείριση και χρηματοδότηση της βιοποικιλότητας των υγροτόπων: η περίπτωση της λίμνης Στυμφαλίας» με κωδικό LIFE12 NAT/GR/000275

Φορέας Διαχείρισης Πάρνωνα, Μουστού, Μαινάλου & Μονεμβασίας
Άστρος Αρκαδίας, 22001
Τηλ: 27550 22021, Fax: 27550 22806
Email: info@fdparnonas.gr Web: www.fdparnonas.gr