Πακέτο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης

Το πακέτο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης “Προσεγγίζοντας το φυσικό περιβάλλον του Πάρνωνα” δημιουργήθηκε στην υλοποίηση του Έργου“Εκπόνηση και υλοποίηση προγραμμάτων περιβαλλοντικής ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης τοπικού πληθυσμού για την προστασία του όρους Πάρνωνα από τις πυρκαγιές” στο πλαίσιο του Μέτρου: “Προστασία, αναβάθμιση δασών και ανάδειξη φυσικού κάλλους και οικοσυστημάτων” του Π.Ε.Π. Πελοποννήσου. Υλοποιήθηκε από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία και την Αναπτυξιακή Εταιρεία Πάρνωνα.

Το υλικό αυτό της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης συγκεντρωμένο σε έναν φάκελο, απευθύνεται στους εκπαιδευτικούς και στους μαθητές/τριες (των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού και του Γυμνασίου) που επιθυμούν να πλησιάσουν το φυσικό περιβάλλον της πανέμορφης και τόσο σημαντικής Προστατευόμενης Περιοχής όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται τόσο σε ερευνητικές όσο και σε δραστηριότητες που αντλούν ευχαρίστηση από την περιήγηση στην περιοχή. Βασικός σκοπός είναι τα παιδιά να αγαπήσουν την περιοχή ώστε στη συνέχεια να είναι φυσική συνέπεια η φροντίδα τους για αυτό.

Γενικοί Στόχοι του είναι:

• Να παρακινήσει τα παιδιά να βρεθούν στην εξοχή του βουνού και της Λιμνοθάλασσας Μουστού με αίσθημα περιέργειας για τα μυστικά της φύσης τους.
• Η γνωριμία των παιδιών με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του φυσικού περιβάλλοντος της Προστατευόμενης Περιοχής όρους Πάρνωνα και υγροτόπου Μουστού. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα πιο χαρακτηριστικά είδη χλωρίδας και πανίδας που θα συναντήσουν στην εξοχή της περιοχής και να μπορούν να υπολογίσουν βασικές παραμέτρους που χαρακτηρίζουν την ανάπτυξη των φυτών.
• Τα παιδιά να καταγράψουν και να αναλύσουν στοιχεία που χαρακτηρίζουν τις σχέσεις του ανθρώπου με το περιβάλλον των δύο βουνών.

Περιέχει μια ηλεκτρονική παρουσίαση, έναν βοηθητικό οδηγό για τον/την εκπαιδευτικό και μια σειρά από φύλλα δραστηριοτήτων.

Η ηλεκτρονική παρουσίαση συνιστάται να προηγηθεί της επίσκεψης στην περιοχή. Το ίδιο συνιστάται να γίνει με το πρώτο μέρος των δραστηριοτήτων (“Φύλλα δραστηριοτήτων για την τάξη”) με σκοπό να εξοικειωθούν τα παιδιά με τα χαρακτηριστικά ορισμένων οργανισμών (όπως τα υδρόβια πουλιά). Έτσι, θα είναι πιο αποτελεσματική η περιήγησή τους στην περιοχή που μπορεί να επικεντρωθεί στην παρατήρηση των πιο εντυπωσιακών έμβιων οργανισμών.

Για τις δραστηριότητες δεν απαιτείται εργαστηριακός εξοπλισμός παρά μονάχα φωτοτυπίες των φύλλων δραστηριοτήτων ή στοιχειώδη βοηθήματα (π.χ. μεγεθυντικοί φακοί, μολύβια, σχοινιά).

Οι δραστηριότητες περιστρέφονται γύρω από τρία βασικά επίπεδα:
Α. Tάξης: στόχο έχουν να προετοιμάσουν του μαθητές/-τριες.
Β. Mελέτης: υπαίθριες δραστηριότητες που αποσκοπούν κυρίως στην αναγνώριση ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του φυσικού περιβάλλοντος της περιοχής.
Γ. Ψυχαγωγίας: (όχι διασκέδασης!!) υπαίθριες δραστηριότητες που αποσκοπούν στην άντληση ευχαρίστησης από την προσέγγιση της φύσης.

Ως εκ τούτου, από τη μία προτείνονται κάποιες δραστηριότητες («για την τάξη») που μπορούν να προηγηθούν των εξορμήσεων και έχουν σκοπό να προετοιμάσουν τα παιδιά. Από την άλλη, προτείνονται δραστηριότητες που είναι αδύνατον να υλοποιηθούν στην τάξη ή είναι καλύτερα να υλοποιηθούν στο ύπαιθρο.

Οι προτάσεις του περιβαλλοντικού πακέτου περιστρέφονται κυρίως στο πεδίο των φυσικών επιστημών. Με τη σύγχρονη αντίληψη για την «Περιβαλλοντική Εκπαίδευση» (ΠΕ) αυτό μπορεί να θεωρηθεί ατόπημα αφού η ΠΕ θα έπρεπε να καταπιάνεται με σύνθετους προβληματισμούς που συσχετίζουν τα πεδία της οικονομίας, της κοινωνίας και του (φυσικού) περιβάλλοντος. Το σκεπτικό όμως των προτεινόμενων δραστηριοτήτων βασίζεται στο γεγονός ότι η σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με αυτό που ονομάζουμε «Φύση» γίνεται ολοένα και πιο απόμακρη ή περιορίζεται στο πνεύμα της κατανάλωσής της. Θεωρούμε θεμελιώδη αρχή (στην κυριολεξία “αρχή”) να έρθουν τα παιδιά όσο το δυνατόν πιο κοντά στη φύση και να αντλήσουν ευχαρίστηση από την επαφή τους αυτή. Ίσως μόνο τότε μπορούμε να περιμένουμε να προκύψει ένα “πηγαίο” ενδιαφέρον των νέων για την υιοθέτηση στάσεων και αξιών που θα εξασφαλίζουν τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την αειφορική διαχείριση του περιβάλλοντος κ.ο.κ.

Επιστροφή στην κορυφή

Μεγαλύτερο βάρος δίνεται σε δραστηριότητες ευχάριστες που έχουν τον χαρακτήρα του παιχνιδιού. Επίσης όλες οι δραστηριότητες, ακόμη και οι βιομετρικές, δεν απαιτούν τη συλλογή ζωντανών δειγμάτων οργανισμών, το βασανισμό ζωυφίων ή την αφαίρεση ζώων. Επίσης δεν έχουν ιδιαίτερες απαιτήσεις σε εργαλεία, όργανα και άλλα μέσα για την υλοποίησή τους (τόσο για να είναι εύκολο να υλοποιηθούν όσο και για να υποδεικνύεται ότι δεν είναι απαραίτητη η “κατανάλωση” αγαθών για κάθε ενέργειά μας).

Το μεγαλύτερο μέρους του πακέτου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης αποτελείται από το πληροφοριακό υλικό για τις προτεινόμενες δραστηριότητες που χωρίζονται σε δύο ενότητες: τα «φύλλα μαθητών» και τα “φύλλα εκπαιδευτικού”.

Παρατίθενται μαζί για κάθε δραστηριότητα.
“Φύλλα μαθητών”: Τα φύλλα που προορίζονται για τους μαθητές είναι τυπωμένα σε χαρτί χρώματος λευκού. Τα περισσότερα προτείνεται να φωτοτυπηθούν και να μοιραστούν στους μαθητές.
“Φύλλα εκπαιδευτικού”: Τα φύλλα που προορίζονται για τον/την εκπαιδευτικό είναι τυπωμένα σε χαρτί χρώματος μπεζ. Προηγούνται κάθε αντίστοιχου “φύλλου μαθητή”. Περιέχουν πληροφορίες που μπορεί να βοηθήσουν υλοποίηση κάθε δραστηριότητας ενώ εδώ σημειώνονται επίσης οι βασικοί διδακτικοί στόχοι.

Όπως έχει ήδη διατυπωθεί, το πακέτο “Προσεγγίζοντας το φυσικό περιβάλλον του Πάρνωνα” έχει σκοπό να είναι η αρχή μιας βαθύτερης γνωριμίας των παιδιών με το βουνό. Εάν καταφέρει να αφυπνίσει το πηγαίο ενδιαφέρον τους για το περιβάλλον του Πάρνωνα τότε μπορεί να είναι η ιδανικότερη στιγμή για να ξεκινήσει ένας προβληματισμός γύρω από την “αειφορική διαχείρισή” του. Θέματα που απασχολούν (ή πρόκειται να απασχολήσουν) την τοπική κοινωνία και σχετίζονται με τον Πάρνωνα (όπως διαχείριση δασών-νερού-ενέργειας-απορριμμάτων-αποβλήτων κ.ά., χωροταξικός-πολεοδομικός σχεδιασμός κλπ) θα έπρεπε να γίνουν ζητήματα προβληματισμού για τα παιδιά. Το μεγαλύτερο βήμα αφορά τελικά στις δράσεις που θα αναλάβουν τα ίδια τα παιδιά ως αληθινοί «πρωταγωνιστές» της κοινωνίας τους.

Ενδεικτικά, σε κάποιους τρόπους προσέγγισης τέτοιων προβληματισμών περιλαμβάνονται:

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΡΟΛΩΝ

Δραματοποιημένος τρόπος. Μοιράζονται στα παιδιά (“θεατρικοί”) ρόλοι ανθρώπων με συνεργατικούς ή αλληλοσυγκρουόμενους χαρακτήρες που σχετίζονται με κάποιο ζήτημα (π.χ. εάν το ζήτημα είναι η υπεράντληση νερού από ένα ρέμα, οι ρόλοι μπορεί να περιλαμβάνουν αυτόν του αγρότη που θέλει νερό για το περιβόλι του, του περιβαλλοντιστή-μέλους οργάνωσης προστασίας της πανίδας, τον Δήμαρχο της πόλης που χρησιμοποιεί το νερό για ύδρευση, τον αγρότη της περιοχής όπου καταλήγει πιο κάτω το ίδιο ρέμα κ.ο.κ.). Κάθε παιδί μπαίνοντας στη θέση του ανθρώπου που υποδύεται (αλλά έχοντας πάντα επίγνωση ότι η κατάσταση είναι φανταστική) προβάλλει τις ιδέες και τα επιχειρήματά του (που δεν είναι απαραίτητα δικά του) για το ζήτημα που τον απασχολεί. Τα κύρια σημεία και τα συμπεράσματα μπορούν να συνοψιστούν στο τέλος. Με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά μπορούν να αναγνωρίσουν, να κατανοήσουν και να εκτιμήσουν απόψεις που διατυπώνονται όταν οι κοινωνίες αντιμετωπίζουν τέτοια ζητήματα.

Η ΔΗΜΟΣΚΟΠΗΣΗ

Τα παιδιά συλλέγουν από ένα δείγμα ανθρώπων, με τη χρήση ερωτηματολογίου, πληροφορίες σχετικά με τις προτιμήσεις, τις ανάγκες, τις προσδοκίες και τις συμπεριφορές αυτών που εμπλέκονται σε κάποιο ζήτημα. Στη συνέχεια γίνεται επεξεργασία και ομαδοποίηση των πληροφοριών για να εξαχθούν συμπεράσματα. Αυτά μπορεί να καθορίσουν ακόμη και μια παρέμβαση των ίδιων των μαθητών στο ζήτημα που τέθηκε.

ΤΑ ΜΟΝΤΕΛΑ

Τα μοντέλα (κυρίως “κατασκευές”) χτίζονται στην τάξη κατά προτίμηση από μικρές ομάδες μαθητών και αναπαριστούν την πραγματικότητα (π.χ. η διάβρωση των πλαγιών του βουνού μετά από αποψίλωση των δασών).

ΤΑ ΠΕΙΡΑΜΑΤΑ

Πραγματοποιούνται είτε με τη μορφή επίδειξης από τον/την εκπαιδευτικό (ιδιαίτερα εάν εμπεριέχουν κινδύνους για τα παιδιά) είτε εκτελούνται από τα παιδιά (ατομικά ή ομαδικά). Για παράδειγμα, προκειμένου να διαπιστώσουν την πορεία αποσύνθεσης των απορριμμάτων στη φύση, τα παιδιά μπορούν να θάψουν διάφορες συσκευασίες σε σημαδεμένα σημεία του σχολικού κήπου και να τις ξεθάψουν έπειτα από 1 μήνα, ξανά μετά από 3 μήνες και στο τέλος της σχολικής χρονιάς.

Ο ΧΑΡΤΗΣ ΕΝΝΟΙΩΝ

Βοηθά στο να προσδιοριστούν οι σχέσεις μεταξύ εννοιών. Τα παιδιά συνδέουν σε διάγραμμα τις κατακερματισμένες γνώσεις τους, διευκρινίζουν ουσιαστικές συνδέσεις μεταξύ βασικών εννοιών και συνδέουν νέα δεδομένα με όσα ήδη γνωρίζουν. Οι έννοιες (υπό μορφή μικρών προτάσεων, μαζί με παραδείγματα αυτών) καταγράφονται αρχικά, ιεραρχούνται και στη συνέχεια συνδέονται ανά δύο με γραμμές. Ταυτόχρονα σημειώνονται συνδετικές λέξεις που δίνουν νόημα στις συνδέσεις.

Ο ΚΑΤΑΙΓΙΣΜΟΣ ΙΔΕΩΝ

Τίθεται ένα θέμα. Όλα τα παιδιά με λέξεις ή σύντομες προτάσεις διατυπώνουν ελεύθερα και αυθόρμητα τις γνώσεις τους και τους προβληματισμούς τους για το θέμα αυτό. Όσο εκφράζονται οι ιδέες δεν επιτρέπεται η κριτική ή αξιολόγησή τους.

Στη συνέχεια τις ομαδοποιούν με κάποια κριτήρια. Ανταλλάσουν απόψεις, συζητούν. Μπορεί να προηγηθεί ή να ζητηθεί σε ένα ενδιάμεσο στάδιο η εμβάθυνση στο εν λόγω ζήτημα μέσω μελέτης, έρευνας, πειραματισμού κλπ. Στο τέλος αναμένεται να ενισχυθεί ο προβληματισμός και να ενδυναμωθούν (ή αποδυναμωθούν) όλες οι τοποθετήσεις.

Η ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ

Μπορεί να βοηθήσει στην κατανόηση ενός γενικότερου ζητήματος. Αναλύεται όμως αρχικά και μελετάται μια συγκεκριμένη, “χειροπιαστή”, περίπτωση (π.χ. η κατασκευή ενός ΧΥΤΑ στην περιοχή τους).

Επιστροφή στην κορυφή